Voor cultuur in een complexe wereld

Dit stuk is in januari 2019 door mij gepubliceerd op Medium

Een goede culturele productie kan vernieuwende ideeën, andere perspectieven en reflectie op het eigen gedrag, emoties en denkwijzen presenteren. In andere woorden: het zet aan tot denken en voelen over jezelf, de ander en de wereld om ons heen.

Artistieke uitvoeringen bieden een alternatief aan voor de wijze waarop we communiceren. Zij staan voor de vele vormen waarin mensen met elkaar kunnen communiceren. Bijvoorbeeld in dans, zang, spel, woord en beeld.

Het is jammer dat de cultuursector door velen gezien wordt als slechts een hobby voor de oudere elite in de grote stad. Het is hierin dat er nog veel terrein te winnen valt — cultuur is voor iedereen. Het slaan van een brug naar de mens buiten de grote stad, de jongere en mensen met diverse achtergronden is in mijn ogen de uitdaging die aangegaan moet worden.

Breuklijnen zijn namelijk zichtbaar tussen stad en land, rijk en arm, jeugd en oudere en mensen met verschillende achtergronden. En ik, net als vele anderen, wil liever niet dat die breuklijnen er zijn.

Waarbij de één met sociale programma’s komt, de ander met onderwijs — is cultuur net zo goed een drijvende kracht om mensen vernieuwende ideeën bij te brengen, andere perspectieven te doen inzien en hen te laten reflecteren op het eigen gedrag, emoties en denkwijzen.

Ideeën, perspectieven en reflecties die zo nodig zijn in een tijdgeest die steeds diffuser en vloeibaarder is en nog meer lijkt te worden. Duiding, koers en houvast zijn behoeftes die we hebben in deze tijd. Een tijd waarin opkomende demagogen en autocraten de kracht van diversiteit willen neutraliseren en zelfs groepen mensen het recht om te bestaan willen ontnemen.

Het is dan niet voor niets dat cultuur, journalistiek, de wetenschap en overige experts het moeten ontgelden. Zij staan voor duiding, koers en houvast van het veelvormige. Zo biedt een goede wetenschapper niet slechts één definitieve werkelijkheid aan, maar vaak ‘slechts’ een benadering van een werkelijkheid met de uitnodiging om dat te ontkrachten. Dit draagt inherent een bepaalde onzekerheid met zich mee.

Het is de tolerantie van de mens in het algemeen tegenover deze onzekerheid die bepaalt in hoeverre een vrije democratie met al haar verschillende leidende krachten kan bestaan.

Maar voor velen ontstaat hier de verwarring. Een verwarring die is ontstaan omdat met de tijd de wereld om ons heen complexer is geworden. Het roept vragen op als — wie leidt? Wie duidt? En wie geeft de koers aan?

Een demagoog lijkt in eerste opzicht duiding, koers en houvast te bieden in die onzekerheid. De demagoog biedt een eenduidig verhaal aan waar men zich aan vast kan klampen en biedt zo een weg door de verwarring. Vrij van complexiteit met vrijwel altijd de boodschap dat de oorzaken van verwarring verwijderd moet worden om zo terug te gaan naar hoe het vroeger was. Richting de eenvoud. Vrij van Europa, vrij van de verbinding met de wereld, vrij van de economie en vrij van nieuwkomers. Dit zou een eenvoudig leven moeten geven.

Het is niet voor niets dat iemand die misschien wel moeite heeft met de complexiteit misschien wel verlangt naar die eenvoud. Diegene heeft het gevoel dat hij de last van de complexiteit draagt en het gewicht van degene die de complexiteit wel lijkt te begrijpen moet tillen. In andere woorden: de meeste begrijpen bijvoorbeeld niet hoe Europa fungeert en hebben het gevoel dat degene die Europa wel lijken te begrijpen daar de vruchten van plukken, terwijl zij de lasten dragen.

Maar in een maatschappij die zoveel vormen van leven, gedragingen en denk en voelwijzen kent, hoe kan daar eenduidig koers, duiding en houvast aan worden gegeven? Hebben juist degene die het veelvormige begrijpen niet de taak om orde in de chaos aan te brengen. Om te duiden, richting te geven en houvast te bieden. Moeten zij niet aangeven hoe diverse groepen mensen met elkaar overweg kunnen?

Dat kan alleen als aan weerszijde getoond en bewezen wordt dat deze met elkaar overweg kunnen — het ontwikkelen van empathie. De dimensie van het verbale vermogen schiet vaak tekort in het omvatten en definiëren van de common ground. De common ground: dat gebied waar beide zijden belang en interesse hebben om nader tot elkaar te komen.

Cultuur heeft niet alleen de potentie om inzichtelijk te maken wat die common ground is, maar ook wat het unieke karakter en de issues zijn van beiden kanten. Gepresenteerd in een vorm die het verbale overstijgt. Door kleur, vorm, textuur, stof, beweging, spelwijze en verhaallijnen biedt het zoveel meer dimensies om dichter bij de werkelijkheid te komen dan alleen het verbale in potentie in zich draagt.

En wat nu als we elementen van de polariteiten met elkaar mengen en bewijzen dat co-existentie mogelijk is. Als getoond wordt dat polariteiten via cultuur verbonden kunnen worden. Pas als dat niet mogelijk is, als met alle creativiteit die wij mensen in ons dragen dat inderdaad niet bewezen kan worden, pas dan verdient cultuur inderdaad geen bestaansrecht.

Laat hieronder vooral je opmerkingen achter (je hoeft geen account aan te maken):